Dayanand's World

 शेतजमीन विषयक महत्वाच्या संज्ञाः भाग-2 "फेरफार" शेतजमीन विषयक कामात फेरफार हा शब्द बर्याचदा आपल्या कानी पडतो पण बहुतांश लोकांना फेरफार म्हणजे नेमके काय, त्याचे प्रकार, फेरफार नोंदी याविषयी काहीच माहिती नसते. तर चला आजच्या लेखात आपण फेरफार बद्दल अधिक जाणुन घेऊया. फेरफार म्हणजेच गाव नमुना नं. 6 मधील नोंदी, याचाच अर्थ जमीन हक्क संपादन पत्रक आणि फेरफार नोंदवही. या नोदवहीमध्ये सदर जमीनीचे सर्व व्यवहार, वारस, खरेदीविक्री तारीख, खरेदी रक्कम, इत्यादी संबंधीत परीपुर्ण माहितीची नोंद असते. याच फेरफार नोंदवहीतल्या नोंदी आपल्या 7/12 वर येतात. 7/12 वर कोणतीही नोंद घेण्यापुर्वी फेरफार नोंद केली जाते. गावदप्तरी याला गाव नमुना नं. 6 फेरफारची नोंदवही म्हटले जाते, अनेकदा याला नमुना 'ड' सुद्धा म्हणतात. फेरफारची नोंदवही ही एकप्रकारे फेरफारची दैनंदिनीच आहे. जमीनीच्या मालकी अधिकारात जसाजसा बदल होत जातो, त्याच क्रमाने यात नोंदी होत जातात. या गावनमुना फेरफार नोंदवहीत वेळीच नोंदी न घेतल्या गेल्यास सदर जमीन मालकाच्या अडचणी अनेकपटीनी वाढु शकतात. फेरफार नोंदवही ( गाव नमुना नं. 6 ) चे मुख्यतः चार

 शेत जमीन खरेदी-विक्रीसंबंधी नियम आणि कायदे: जमीनीची खरेदी व विक्री हा दोन पक्षांमधील साधासरळ व्यवहार न राहता अनेकदा तो विविध कायदेशीर तरतुदींमुळे किंवा लोकांच्या वाईट प्रवृत्तीमुळे सरळ व्यवहार ठरत नाही. किंबहुना आजकाल तर सरळपणे न झालेल्या खरेदी-विक्री व्यवहारांचे प्रमाण फार मोठे आहे. आता ते कसे यासाठी उदाहरणः एखादा शेतकरी मुलीच्या लग्नासाठी दुसऱ्याकडून हातउसने पैसे घेतो आणि पीक आल्यानंतर पैसे फेडायची बोली असते.   काहीतरी अडचण येते किंवा पिकाची अपेक्षित किंमत येत नाही आणि त्यामुळे दिलेला शब्द मोडला जातो. मग दुसरा शेतकरी तुमच्याने पैसे फिटणार नाहीत असे म्हणतो. गावातील प्रतिष्ठित मध्यस्थांसोबत बैठका होतात उधार दिलेले पैसे वेळेत परत येत नाहीत असे लक्षात आल्यावर जमीन लिहून घेण्याचे ठरते आणि इच्छा नसताना देखील पैसे घेतलेल्या शेतकऱ्याला खरेदी खत किंवा साठे खत करून द्यावे लागते.   नंतर मात्र नोंद होताना नोंदणी विरोधात तक्रार केली जाते किंवा ताबा देताना भांडणे सुरु होतात. अशा प्रकरणात खरोखर व मनापासून खरेदीखत झालेले नसते. परंतु कायदेशीररित्या जमिनीचा व्यवहार पूर्ण झालेला असतो. प्रत्येक वेळी हे

 शेतजमीन विषयक महत्वाच्या संज्ञाः भाग-1 आजच्या काळात शेती आणि शेतजमीन यांची चांगलीच मागणी वाढतांना दिसत आहे, वाढत्या औद्योगिकीकरणामुळे जमीनीची मागणी वाढते आणि पर्यायाने वाढणार्या लोकसंख्येला शहरांमध्ये सामावुन घेण्यासाठी नवनवीन पायाभुत सुविधा, गृहप्रकल्प, रस्ते, बस, रेलवे, इ साठी सुद्धा जमीनीची आवश्यकता वाढतीच रहाणार आहे. जमीनीच्या वाढत्या मागणीबरोबरच त्या विषयक आर्थिक फसवाफसवी आणी गुन्हे सुद्धा वाढणे स्वाभाविकच आहे. यापासुन वाचायचे असेल तर आपल्याला शेतजमीनीसंबंधी महत्वाच्या संज्ञा समजुन घेणे गरजेचे आहे. इथुन पुढील काही लेखांद्वारे आपण कूळ हक्क, 7/12 मधील फेरफार, शेतजमीनीचा रस्ता, जमीन खरेदी-विक्री नोंदणी, इ विषयांसंबंधी माहिती पाहु. "कुळ हक्क": सर्वप्रथम कुळ हक्क म्हणजे काय आणि कुळ हक्कासंबंधी काही महत्वाचे मुद्दे समजुन घेऊ. (1) सन 1939 च्या कुळ कायद्यात दिनांक 01.01.1938 पूर्वी सतत 6 वर्षे कुळ म्हणून जमीन करणार्या व्यक्तीला किंवा दिनांक 01.01.1945 पुर्वी सतत 6 वर्षे जमीन कसणारा आणि दिनांक 01.11.47 रोजी जमीन कसणारा कुळ या सर्वांची नोंद नोंदणीपत्रकात संरक्षित कुळ म्हणून केली