हनुमान चालीसा का भीमरूपी महारुद्र..?

 हनुमान चालीसा का भीमरूपी महारुद्र..?

काल वरळी येथील " द ठाकरे शो " मध्ये भाषण करताना उद्धव ठाकरे यांनी बोलण्याच्या ओघात हनुमान चालीसा आणि भीमरूपी महारुद्र ची तुलना करणारे वक्तव्य केले.

झाले. त्यांची पाठराखण करणाऱ्या विशंभर चौधरी नावाच्या शेळपट माणसाने लगेच 'आज हनुमान चालीसाला वरळीत भीमरूपी चे आव्हान' अशी टिपण्णी केली.

दोन्ही एकच!

उद्धव ठाकरे किंवा अन्य कोणी राजकीय हेतूनं "हनुमान चालीसा"ची तुलना करू पाहतो तेव्हा त्यांचे अज्ञान प्रकट होते कारण "हनुमान चालीसा" आणि "भीमरूपी महारुद्र" यांचं मूळ स्वरूप, तात्त्विक साधर्म्य आणि आध्यात्मिक एकात्मता त्यांना माहीतच नसते.

दोन्ही स्तोत्रांचा सार:

• भीमरूपी महारुद्र (रामदास स्वामीं ची रचना):

  हे स्तोत्र १६व्या शतकात रामदास स्वामींनी लिहिलं. त्यात मारुतीचं शक्तिशाली, रौद्र, परंतु भक्तवत्सल रूप वर्णिलं आहे. या स्तोत्रात त्याला "रुद्र" म्हणजेच शंकराचा अंश मानलं आहे.

  > "भीमरूपी महारुद्र मारुती" – म्हणजे भीषण, रौद्र, परंतु धर्मासाठी सज्ज असलेलं रूप.

• हनुमान चालीसा (तुलसीदास):

  हनुमानाच्या गुणवैशिष्ट्यांचा वर्णन करणारी ४० चौपायांची स्तुती आहे. ती भक्ती, शौर्य, आणि निःस्वार्थ सेवेवर आधारलेली आहे.

साम्य:

• दोघेही हनुमानाच्या शौर्य, भक्ती, आणि रक्षणकर्त्या रूपाचे वर्णन करतात.

• दोन्ही स्तोत्रांचे उद्दिष्ट म्हणजे भक्तांमध्ये विश्वास, धैर्य आणि धर्मनिष्ठा जागवणं हे आहे.

• दोन्ही स्तोत्रे मूलतः एकच तत्त्व सांगतात – हनुमान हा संकटमोचन आहे.

उद्धव ठाकरे "हनुमान चालीसा"चा उल्लेख राजकीय द्वेष्या पायी करत असतील, पण रामदास स्वामींनी हनुमानाच्या सगुण आणि निर्गुण रूपांची खूप आध्यात्मिक व्याख्या केली होती. 

त्यामुळे हा विषय जर तुलनात्मक भावनेने किंवा "कुणी आधी म्हटलं" याच्या स्पर्धेतून बघतो, तर ती मूर्खपणा आणि पोकळ राजकीय वकुबातून आलेली तुलना आहे.

सारांश:

"भीमरूपी महारुद्र" आणि "हनुमान चालीसा" ही दोन वेगवेगळ्या भाषांतील, परंतु एकाच देवतेचं गौरव करणारी स्तोत्रं आहेत. तुलना म्हणजेच अकलेचे दिवाळे आहे – ती न करता आत्मसात करणं आणि त्यातील तत्त्वज्ञान समजून घेणं गरजेचं आहे.

त्यामुळे “कोण आधी?” किंवा “कोण श्रेष्ठ?” हा प्रश्नच मूर्खपणाचा आहे. हे दोन्ही स्रोत आपल्याला आत्मबल देणारे व आध्यात्मिक उन्नती घडवणारे आहेत.

- दयानंद नेने 

   6/7/25